Esquema d'una teoria de l'acció per a la teoria de l'actor-xarxa
aplicacions i implicacions
Paraules clau:
enfocaments d'aprenentatge, Teoria de l'actor-xarxa, Ensenyament de les CiènciesResum
Aquest article pretén analitzar les accions dels Focus d'Aprenentatge, basant-se en la Teoria Actor-Xarxa (ANT). Amb aquesta finalitat, descrivim una teoria d'acció ANT que consisteix en els següents supòsits: Actant, Rendiment, Col·lectiu, Programa d'Acció, Actor Híbrid, Traducció, Intermediari/Mediador i Incertesa. Aquests supòsits es van aplicar a documents produïts per un grup de recerca en el camp de l'Educació Científica i Matemàtica. A través d'aquests supòsits, vam poder demostrar que els Focus es poden entendre com a actants, és a dir, actors no humans, l'essència dels quals, com a categories a priori, es pot observar a través del seu rendiment en els col·lectius als quals estaven connectats. Les anàlisis també van demostrar que els Focus: formaven híbrids; les seves accions eren incertes; produïen diversos subprogrames d'acció; experimentaven diverses traduccions; i actuaven com a mediadors, la major part del temps. Finalment, presentem algunes implicacions de les anàlisis realitzades en aquest article per a futures investigacions.
Descàrregues
Referències
APPELROUTH, S.; EDLES, L. D. Classical and contemporary sociological theory: text and readings. 4th edition. Thousand Oaks, California: SAGE, 2021.
ARRUDA, S. M.; PASSOS, M. M. Instrumentos para a análise da relação com o saber em sala de aula. Revista de Produtos Educacionais e Pesquisas em Ensino (REPPE), Cornélio Procópio, v. 1, n. 2, p. 95-115, 2017.
ARRUDA, S. M.; MENEGUETE, H. C.; PASSOS, M. M.; TURKE, N. H. A intencionalidade da ação docente em aulas de Ciências do Ensino Fundamental. Ciência & Educação, Bauru, v. 30, e24011, 2024.
ARRUDA, S. M.; PASSOS, M. M.; BROIETTI, F. C. D. O programa de pesquisa sobre a ação docente, ação discente e suas conexões (PROAÇÃO): fundamentos e abordagens metodológicas. Revista de Produtos Educacionais e Pesquisas em Ensino (REPPE), Cornélio Procópio, v. 5, n. 1, p. 215-246, 2021.
ARRUDA, S. M.; PASSOS, M. M.; FREGOLENTE, A. Focos da Aprendizagem Docente. Alexandria, Florianópolis, v. 5, n. 3, p. 25-48, 2012.
ARRUDA, S. M.; PASSOS, M. M.; PIZA, C. A. M.; FÉLIX, R. A. B. O aprendizado científico no cotidiano. Ciência & Educação, Bauru, v. 19, n. 2, p. 481-498, 2013.
ARRUDA, S. M.; PORTUGAL, K. O.; PASSOS, M. M. Focos da aprendizagem: revisão, desdobramentos e perspectivas futuras. Revista de Produtos Educacionais e Pesquisas em Ensino (REPPE), Cornélio Procópio, v. 2, n. 1, p. 91-121, 2018.
ARRUDA, S. M.; SILVA, M. R.; LABURÚ, C. E. Laboratório didático de Física a partir de uma perspectiva kuhniana. Investigações em Ensino de Ciências, Porto Alegre, v. 6, n. 1, p. 1-12, 2001.
ARRUDA, S. M.; ZAPPAROLI, F. V. D.; PASSOS, M. M. Aprendizagem de Astronomia em grupos do Facebook. Caderno Brasileiro de Ensino de Física, Florianópolis, v. 36, n. 2, p. 383-413, 2019.
BARDIN, L. Análise de Conteúdo. Lisboa: Edições 70, 2021.
CHER, G. G. A criação dos Focos da Aprendizagem: uma análise por meio da Teoria Ator-Rede. 2024. Tese (Doutorado em Ensino de Ciências e Educação Matemática). Universidade Estadual de Londrina (UEL), Londrina, 2024.
CHER, G. G.; ARRUDA, S. M.; PASSOS, M. M.; CORRÊA, H. E. R. Análise da criação dos Focos da Aprendizagem Científica por meio da Teoria Ator-Rede. Revista Internacional de Pesquisa em Didática das Ciências e Matemática (RevIn), Piracicaba, v. 5, p. 1-23, 2024.
CORRÊA, H. E. R. Controvérsias, Actantes e Atuações: um estudo do processo de transição para a flexibilização curricular. 2021. Tese (Doutorado em Ensino de Ciências e Educação Matemática) – Universidade Estadual de Londrina (UEL), Londrina, 2021.
CORRÊA, N. N. G.; PASSOS, M. M.; ARRUDA, S. M. Perfil Metacognitivo (Parte II): aplicação de instrumento de análise. Investigações em Ensino de Ciências, Porto Alegre, v. 23, p. 230-244, 2018.
CORRÊA, N. N. G.; PASSOS, M. M.; CORRÊA, H. E. R.; ARRUDA, S. M. Estudo exploratório sobre o uso da palavra-metacognição – em artigos publicados em periódicos brasileiros do ensino de Ciências e Matemática de 2007 a 2017. Caderno Brasileiro de Ensino de Física, Florianópolis, v. 37, p. 6-26, 2020.
COSTA, T. Q. Uma abordagem Ator-Rede acerca da implementação de um experimento no Ensino de Física. 2023. Tese (Doutorado em Ensino de Ciências e Educação Matemática) – Universidade Estadual de Londrina (UEL), Londrina, 2023.
LATOUR, B. A esperança de Pandora: ensaio sobre a realidade dos estudos científicos. Bauru: EDUSC, 2001, 2017.
LATOUR, B. On technical mediation – philosophy, sociology, genealogy. Common Knowledge, Durham, v. 3, n. 2, p. 29-64, 1994.
LATOUR, B. Reagregando o social: uma introdução à teoria do Ator-Rede. Salvador: Ed. UFBA, 2012; Bauru: EDUSC, 2012.
LATOUR, B. Reassembling the social: An introduction to actor-network-theory. New York, United States: Oxford University Press, 2005.
LATOUR, B. Pandora’ hope: essays on the reality of science studies. Cambridge, Massachusetts; London, England: Harvard University Press, 1999.
LAW, J. After Method: Mess in Social Science Research. London: Routledge, 2004.
LÜDKE, M.; ANDRÉ, M. E. D. A. Pesquisa em Educação: abordagens qualitativas. São Paulo: Ed. Pedagógica e Universitária, 1986.
MARTIN, G. F. S.; ARRUDA, S. M.; PASSOS, M. M. O modelo de quatro fases do desenvolvimento do interesse aplicado à aprendizagem da docência. Investigações em Ensino de Ciências, Porto Alegre, v. 21, n. 1, p. 46-61, 2016.
MENEGUETE, H. C.; PASSOS, M. M; ARRUDA, S. M. Caracterização das intenções das ações docentes em uma aula de ciências do Ensino Fundamental anos finais. Temas & Matizes, Cascavel, v. 17, p. 560-581, 2024.
MENEGUETE, H. C.; TURKE, N. H.; PASSOS, M. M.; ARRUDA, S. M. Articulações entre intenção e ação docente: uma perspectiva da intencionalidade compartilhada. Ensino e Tecnologia em Revista, Londrina, v. 7, n. 1, p. 28-42, 2023.
MORAES, R.; GALIAZZI, M. C. Análise textual discursiva. Ijuí: Ed. Unijuí, 2007.
NATIONAL RESEARCH COUNCIL (NRC). Learning Science in Informal Environments: people, places, and pursuits. Washington: The National Academic Press, 2009.
PASSOS, M. M.; ARRUDA, S. M.; PRINS, S. A.; CARVALHO, A. C. ‘Memórias’: uma metodologia de coleta de dados – dois exemplos de aplicação. Revista Brasileira de Pesquisa em Educação em Ciências, [s. l.], v. 8, n. 1, [n. p.], 2008.
PASSOS, M. M.; CORRÊA, N. N. G.; ARRUDA, S. M. Perfil metacognitivo (parte I): uma proposta de instrumento de análise. Investigações em Ensino de Ciências, Porto Alegre, v. 22, p. 176-191, 2017.
PASSOS, M. M.; CORRÊA, N. N. G.; ARRUDA, S. M. Metacognitive Experiences of High School Students in Physics Learning. Revista Internacional de Pesquisa em Didática das Ciências e Matemática (RevIn), Piracicaba, v. 4, p. 1-32, 2023.
PASSOS, M. M.; CORRÊA, N. N. G.; ARRUDA, S. M.; CORRÊA, H. E. R. Domínios da metacognição: quais percepções os estudantes têm sobre eles? Caminhos da Educação Matemática em Revista, Aracaju, v. 12, p. 19-34, 2022.
PORTUGAL, K. O.; ARRUDA, S. M.; PASSOS, M. M. Strands of Science Teaching. Science & Education, [s. l.], v. 31, p. 149-171, 2022.
ROSA, C. T. W.; CORRÊA, N. N. G.; PASSOS, M. M.; ARRUDA, S. M. Metacognição e seus 50 anos: cenários e perspectivas para o Ensino de Ciências. Revista Brasileira de Ensino de Ciências e Matemática, Passo Fundo, v. 4, p. 267-291, 2021.
TEIXEIRA, L. A.; PASSOS, M. M.; ARRUDA, S. M. A formação de pesquisadores em um grupo de pesquisa em Educação em Ciências e Matemática. Ciência & Educação, Bauru, v. 21, n. 2, p. 525-541, 2015.
VICENTIN, F. R.; PASSOS, M. M.; ARRUDA, S. M.; PASSOS, A. M. Focos da Aprendizagem do Professor Pesquisador. Revista Brasileira de Ensino de Ciência e Tecnologia, Ponta Grossa, v. 13, n. 1, p. 54-78, 2020.
YOUNG, J. W. Técnica para produção de ideias. São Paulo: Nobel, 1994.
Descàrregues
Publicades
Com citar
Número
Secció
Llicència
Drets d'autor (c) 2025 Revista Internacional de Pesquisa em Didática das Ciências e Matemática

Aquesta obra està sota una llicència internacional Creative Commons Reconeixement-NoComercial-CompartirIgual 4.0.