Estudio diagnóstico para conocer la percepción y emociones hacia la conciencia ambiental y en estudiantes de Educación Primaria

Autors/ores

Paraules clau:

Conciencia ambiental, Educación ambiental, Sostenibilidad, Educación primaria.

Resum

Aquest estudi analitza la consciència ambiental de l’alumnat de 4t a 6è d’Educació Primària (9-12 anys) a Extremadura mitjançant un qüestionari que integra coneixements, actituds, conductes i emocions. Es tracta d’una recerca no experimental amb un enfocament mixt, amb una anàlisi quantitativa descriptiva-comparativa i una exploració qualitativa. Els resultats mostren que l’alumnat associa la sostenibilitat amb accions quotidianes com reciclar o estalviar, i expressa emocions de preocupació, curiositat i alegria davant els reptes ambientals. Tot i que predominen actituds positives, s’observa un coneixement limitat sobre la sostenibilitat i els Objectius de Desenvolupament Sostenible. El treball conclou destacant la necessitat d’una educació ambiental integral que articuli dimensions cognitives, emocionals i ètiques, capaç de transformar actituds en pràctiques sostenibles des de les primeres edats.

Descàrregues

Les dades de descàrrega encara no estan disponibles.

Biografies de l'autor/a

Andrea Tejeda Machuca, Universidad de Extremadura

Graduada em Educação Primária com especialização em Educação Física e detentora de um Mestrado em Investigação em Matemáticas, Ciências Sociais e Ciências Experimentais. A sua formação combina bases pedagógicas sólidas com uma orientação para a investigação educativa em contextos escolares. ORCID: https://orcid.org/0009-0008-8007-0012

Florentina Cañada Cañada, Universidad de Extremadura

Professora Catedrática de Didática das Ciências Experimentais na Universidade da Extremadura e doutora em Ciências Químicas. Possui uma ampla trajetória de investigação, com 4 sexénios, mais de 110 artigos em revistas indexadas, numerosas contribuições em congressos e mais de 4.000 citações. A sua investigação centra-se no domínio afetivo na educação científica, nas metodologias ativas e no desenvolvimento profissional docente. Orientou várias teses de doutoramento, participou em projetos nacionais e internacionais e desempenha cargos de responsabilidade académica, como a Direção do Departamento de Didática das Ciências e da Matemática da UEx. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5544-0423

Laura Salahange, Universidad de Extremadura

Mestre em Técnicas Avançadas em Química. Atualmente, é estudante de Doutoramento em Investigação no Ensino e Aprendizagem das Ciências Experimentais na Universidade da Extremadura. A sua linha de investigação centra-se na educação científica e tecnológica, com enfoque na sustentabilidade. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6367-6804

Referències

ALI, Muh. Ichsan et al. Raising Students’ Awareness on Environmental Education Issues. Indonesian Journal Of Educational Research and Review, v. 6, n. 1, p. 1–8, 12 abr. 2023.

BARINAS-PRIETO, G. V. et al. Emociones hacia las ciencias naturales y la educación ambiental en estudiantes de básica primaria en Colombia. REVISTA ARBITRADA DEL CENTRO DE INVESTIGACIÓN Y ESTUDIOS GERENCIALES, v. 62, 2023.

BARRAZA, Laura; WALFORD, Rex A. Environmental Education: A comparison between English and Mexican school children. Environmental Education Research, v. 8, n. 2, p. 171–186, 1 maio 2002.

BARRETT, Lisa Feldman; RUSSELL, James A. The Structure of Current Affect: Controversies and Emerging Consensus. Current Directions in Psychological Science, v. 8, n. 1, p. 10–14, 1 fev. 1999.

BELLOTTI, Martina et al. Between Pro-Environmental Identity and Attitudes: A PRISMA Systematic Review of the Relationship Between Connectedness to Nature and Pro-Environmental Attitudes for Sustainability. Sustainability, v. 17, n. 5, 2025.

BONNETT, Michael. Education for Sustainability as a Frame of Mind. Environmental Education Research, v. 8, n. 1, p. 9–20, 1 fev. 2002.

BÜYÜKTAŞKAPU-SOYDAN, S.; ÖZTÜRK-SAMUR, A. Validity and reliability study of environmental awareness and attitude scale for preschool children. International Electronic Journal of Environmental Education, v. 7, n. 1, p. 78–97, 2017.

CAPALDI, Colin A.; DOPKO, Raelyne L.; ZELENSKI, John M. The relationship between nature connectedness and happiness: a meta-analysis. Frontiers in Psychology, v. Volume 5-2014, 2014.

CARMI, Nurit; ARNON, Sara; ORION, Nir. Transforming Environmental Knowledge Into Behavior: The Mediating Role of Environmental Emotions. The Journal of Environmental Education, v. 46, n. 3, p. 183–201, 3 jul. 2015.

CHAPMAN, David; SHARMA, Kamala. Environmental Attitudes and Behavior of Primary and Secondary Students in Asian Cities: An Overview Strategy for Implementing an Eco-schools Programme. Environmentalist, v. 21, n. 4, p. 265–272, 2001.

CHAWLA, Louise. Childhood nature connection and constructive hope: A review of research on connecting with nature and coping with environmental loss. People and Nature, v. 2, n. 3, p. 619–642, 1 set. 2020.

CHÉRREZ TOAZA, Diego Alexander et al. Impacto de la Educación Ambiental en la Conciencia y el Comportamiento Ecológico en Estudiantes de Secundaria. ASCE, v. 4, n. 2, p. 201–217, 26 abr. 2025.

CLAYTON, Susan; OGUNBODE, Charles. Looking at Emotions to Understand Responses to Environmental Challenges. Emotion Review, v. 15, n. 4, p. 275–278, 8 ago. 2023.

COHEN, Jacob. Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. [S.l.]: Routledge, 1988.

COLLADO, Silvia; ROSA, Claudio D.; CORRALIZA, José A. The Effect of a Nature-Based Environmental Education Program on Children’s Environmental Attitudes and Behaviors: A Randomized Experiment with Primary Schools. Sustainability, v. 12, n. 17, 2020.

COLLADO, Silvia; STAATS, Henk; CORRALIZA, José A. Experiencing nature in children’s summer camps: Affective, cognitive and behavioural consequences. Journal of Environmental Psychology, v. 33, p. 37–44, 2013.

CORRALIZA, J. et al. La investigación de la conciencia ambiental. Un enfoque psicosocial. In: CASTRO, R. (Org.). Persona, Sociedad y Medio Ambiente. Perspectivas de la investigación social de la sostenibilidad. [S.l.]: Consejería de Medio Ambiente, 2004. p. 106–120.

CORRES, Andrea et al. Educator Competences in Sustainability Education: A Systematic Review of Frameworks. Sustainability, v. 12, n. 23, 2020.

CUTTER-MACKENZIE, Amy. Editorial: An “Issue” of Serendipity: The Discourse of Sustainability and Environmental (In)Action. Australian Journal of Environmental Education, v. 26, p. 3–5, 2010.

DA SILVA, Arthur William Pereira et al. The construction of sustainability conceptions of Brazilian students in elementary school. Environment, Development and Sustainability, v. 26, n. 2, p. 3849–3887, 2024.

DÁVILA-ACEDO, M. A. et al. Evolution of the emotions experienced by prospective primary teachers, focused on didactics of matter and energy. Eureka Sobre Enseñanza y Divulgación de Las Ciencias, v. 12, n. 3, p. 550–564, 2015.

DEVILLE, Nicole V et al. Time Spent in Nature Is Associated with Increased Pro-Environmental Attitudes and Behaviors. International Journal of Environmental Research and Public Health, v. 18, n. 14, 2021.

DÍAZ ENCINAS, Jocelyn; FUENTES NAVARRO, Fabio. Desarrollo de la conciencia ambiental en niños de sexto grado de educación primaria. Significados y percepciones. CPU-e, Revista de Investigación Educativa, n. 26, p. 136–163, 23 abr. 2018.

DOUVEN, Igor. A Bayesian perspective on Likert scales and central tendency. Psychonomic Bulletin & Review, v. 25, n. 3, p. 1203–1211, 2018.

FARFÁN PIMENTEL, Johnny Félix; DELGADO ARENAS, Raúl; FARFÁN PIMENTEL, Diana Eulogia. Educación ambiental, currículo, estrategias y políticas para la sostenibilidad: una revisión sistemática. Revista Alfa, v. 8, n. 23, p. 576–592, 2 maio 2024.

FRÍAS-NAVARRO, Dolores. Apuntes de estimación de la fiabilidad de consistencia interna de los ítems de un instrumento de medida. Universidad de Valencia, v. 23, 2022.

GARCÍA, J. E. ¿Es posible una didáctica de la Educación Ambiental? Hacia un modelo didáctico basado en las perspectivas constructivista, compleja y crítica. REMEA - Revista Eletrônica Do Mestrado Em Educação Ambiental, v. 1, p. 4–30, 2015.

GEORGIOU, Yiannis; HADJICHAMBIS, Andreas Ch.; HADJICHAMBI, Demetra. Teachers’ Perceptions on Environmental Citizenship: A Systematic Review of the Literature. Sustainability, v. 13, n. 5, p. 2622, 1 mar. 2021.

GÓMEZ BOHÓRQUEZ, Pilar Tatiana; ESPINOSA VEGA, María Camila; QUIROGA CARREÑO, Johanna Alexandra. Educación ambiental integral en la primera infancia: una revisión de experiencias educativas. Revista Iberoamericana de Educación, v. 97, n. 1, p. 79–99, 13 mar. 2025.

GRUND, Julius; SINGER-BRODOWSKI, Mandy; BÜSSING, Alexander Georg. Emotions and transformative learning for sustainability: a systematic review. Sustainability Science, v. 19, n. 1, p. 307–324, 2024.

GUARDEÑO JUAN, Mireia; MONSALVE LORENTE, Laura. Educación para el desarrollo sostenible en el curriculum de España e Irlanda. Revista Universidad y Sociedad, v. 16, p. 30–44, 2024.

HASTÜRK, Gamze; URHANOĞLU, Merve; GÖKBULUT, Yasin. Examination of the environmental awareness primary school students and their attitudes towards the environment. European Journal of Education Studies, v. 10, n. 7, 2023.

HERNÁNDEZ-BARCO, Míriam et al. Emotional performance of a low-cost eco-friendly project based learning methodology for science education: an approach in prospective teachers. Sustainability, v. 13, n. 6, p. 3385, 2021.

JASP TEAM. JASP (Version 0.95.4)[Computer software]. , 2025. Disponível em: <https://jasp-stats.org/>. Acesso em: 24 nov. 2025

JEONG, Jin Su; DAVID, González-Gómez; AND CAÑADA-CAÑADA, Florentina. How does a flipped classroom course affect the affective domain toward science course? Interactive Learning Environments, v. 29, n. 5, p. 707–719, 4 jul. 2021.

KAPLAN, E. Ann. Is Climate-Related Pre-Traumatic Stress Syndrome a Real Condition? American Imago, v. 77, n. 1, p. 81–104, 2020.

KIRBY, Caitlin K.; ZWICKLE, Adam. Sustainability behaviors, attitudes, and knowledge: comparing university students and the general public. Journal of Environmental Studies and Sciences, v. 11, n. 4, p. 639–647, 2021.

KOLLMUSS, Anja; AGYEMAN, Julian. Mind the Gap: Why do people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior? Environmental Education Research, v. 8, n. 3, p. 239–260, 1 ago. 2002.

LAFUENTE, M. J. Sánchez and Regina. Defining and measuring environmental consciousness. Revista Internacional de Sociologia, 2010.

LARSON, Lincoln R; GREEN, Gary T; CASTLEBERRY, Steven B. Construction and Validation of an Instrument to Measure Environmental Orientations in a Diverse Group of Children. Environment and Behavior, v. 43, n. 1, p. 72–89, 23 out. 2009.

LITTLEDYKE, Michael. Science education for environmental awareness: approaches to integrating cognitive and affective domains. Environmental Education Research, v. 14, n. 1, p. 1–17, 1 fev. 2008.

LÓPEZ-GARCÍA, Laura et al. What Drives Pro-Environmental Behavior? Investigating the Role of Eco-Worry and Eco-Anxiety in Young Adults. Sustainability, v. 17, n. 10, 2025.

LÓPEZ-HELGUERO, M.; AGUIRRE - COELLO, J. E. Educación ambiental en estudiantes de nivel primaria: una revisión sistemática. Revista InveCom, v. 6, n. 1, p. e601041, 2026.

LÓPEZ-MIGUENS, M. Jesús et al. Empirical evidence of the influence of environmental concern on the ecological behaviour of the consumer / Evidencia empírica de la influencia de la preocupación ambiental sobre el comportamiento ecológico del consumidor. PsyEcology, v. 5, n. 1, p. 58–90, 1 jan. 2014.

MARÍN-BARDALES, Ruth Sujey; DURAN-LLARO, Kony Luby; MUCHA-HOSPINAL, Luis Florencio. Educación ambiental para la mejora de la conciencia ambiental en estudiantes de primaria. EPISTEME KOINONIA, v. 7, n. 1, p. 164–176, 15 jan. 2025.

MARPA, Eliseo. Navigating Environmental Education Practices to Promote Environmental Awareness and Education. International Journal on Studies in Education, p. 45–57, 22 abr. 2020.

MARTÍNEZ-BORREGUERO, Guadalupe et al. Integrating Energy and Sustainability into the Educational Curriculum: A Pathway to Achieving SDGs. Sustainability, v. 16, n. 10, 2024.

MELLADO, Vicente et al. Emotions in science teaching. Enseñanza de las Ciencias, v. 32, n. 3, p. 11–36, 2014.

NÚÑEZ-TABALES, Julia Margarita; PUCCIA, Angelo; GONZÁLEZ-MOHÍNO, Miguel. Empowering tomorrow’s entrepreneurs: unraveling the connections between SDG knowledge, attitudes towards sustainability and sustainable entrepreneurship on sustainable behaviors. Discover Sustainability, v. 5, n. 1, p. 406, 2024.

PEREA, Harlys Rivas; PIEDRAHITA, Andrés Rey; ALZATE, Óscar Eugenio Tamayo. Models of environmental awareness: exploring their nature and role in environmental education – a systematic review. Heliyon, v. 11, n. 13, 1 ago. 2025.

PÉREZ-MORA, Antonio; GÉRTRUDIX BARRIO, Felipe. Impacto de la educación ambiental sobre docentes y alumnos. Doble intervención educativa. 2020.

PIHKALA, Panu. Eco-Anxiety and Environmental Education. Sustainability, v. 12, n. 23, p. 10149, 4 dez. 2020.

REIS, Giuliano; ROTH, Wolff-Michael. A Feeling for the Environment: Emotion Talk in/for the Pedagogy of Public Environmental Education. The Journal of Environmental Education, v. 41, n. 2, p. 71–87, 31 dez. 2009.

RICKINSON, Mark. Learners and Learning in Environmental Education: A critical review of the evidence. Environmental Education Research, v. 7, n. 3, p. 207–320, 1 ago. 2001.

SALAHANGE, Laura et al. A new validated instrument to assess sustainability perception among university students. Discover Sustainability, v. 5, n. 1, p. 400, 2024.

SÁNCHEZ, M. J.; LAFUENTE, Regina. Defining and measuring environmental consciousness. Revista Internacional de Sociología. Editorial CSIC, 2010.

ŞEKER, Fatih. Investigation of Primary School Students; Views on Knowledge, Attitudes, and Behaviors towards Environment. International Journal of Turkish Education Sciences, v. 2023, n. 21, p. 701–732, 2023.

SHRIVASTAVA, Paul. Pedagogy of Passion for Sustainability. Academy of Management Learning & Education, v. 9, n. 3, p. 443–455, 2010.

SOGA, Masashi; GASTON, Kevin J. Extinction of experience: the loss of human–nature interactions. Frontiers in Ecology and the Environment, v. 14, n. 2, p. 94–101, 1 mar. 2016.

STEVENSON, Kathryn T. et al. Environmental, Institutional, and Demographic Predictors of Environmental Literacy among Middle School Children. PLoS ONE, v. 8, n. 3, p. e59519, 22 mar. 2013.

STEVENSON, Robert B. Schooling and environmental/sustainability education: from discourses of policy and practice to discourses of professional learning. Environmental Education Research, v. 13, n. 2, p. 265–285, 1 abr. 2007.

SUREDA-NEGRE, Jaume et al. Environmental education for sustainability in the curriculum of primary teacher training in Spain. International Research in Geographical and Environmental Education, v. 23, n. 4, p. 281–293, 2 out. 2014.

TORRES, Belén; AMÉRIGO, María; GARCÍA, Juan Antonio. Evaluación de una intervención proambiental en escolares de educación primaria (10-13 años) de Castilla-La Mancha (España). Revista Electrónica Educare, v. 25, n. 3, p. 1–16, 26 jul. 2021.

UNESCO. Education for sustainable development: a roadmap. [S.l.]: UNESCO, 2020.

VARELA-LOSADA, Mercedes et al. Going to action? A literature review on educational proposals in formal Environmental Education. Environmental Education Research, v. 22, n. 3, p. 390–421, 2 abr. 2016.

WMA. WMA Declaration of Helsinki–ethical principles for medical research involving human participants, 2013. [S.l.: S.n.]. Disponível em: <https://www.wma.net/es/policies-post/declaracion-de-helsinki-de-la-amm-principios-eticos-para-las-investigaciones-medicas-en-seres-humanos/>. Acesso em: 5 fev. 2025.

YEŞILYURT, Mustafa; BALAKOĞLU, Mukadder Ozdemir; EROL, Mustafa. The impact of environmental education activities on primary school students’ environmental awareness and visual expressions. Qualitative Research in Education, v. 9, n. 2, p. 188–216, 2020.

ZAMORA-POLO, Francisco; SÁNCHEZ-MARTÍN, Jesús. Teaching for a Better World. Sustainability and Sustainable Development Goals in the Construction of a Change-Maker University. Sustainability, v. 11, n. 15, 2019.

ZELENSKI, John M.; DESROCHERS, Jessica E. Can positive and self-transcendent emotions promote pro-environmental behavior? Current Opinion in Psychology, v. 42, p. 31–35, 2021.

ZSÓKA, Ágnes et al. Greening due to environmental education? Environmental knowledge, attitudes, consumer behavior and everyday pro-environmental activities of Hungarian high school and university students. Journal of Cleaner Production, v. 48, p. 126–138, 2013.

Publicades

2025-12-19

Com citar

TEJEDA MACHUCA, Andrea; CAÑADA CAÑADA, Florentina; SALAHANGE, Laura. Estudio diagnóstico para conocer la percepción y emociones hacia la conciencia ambiental y en estudiantes de Educación Primaria . Revista Internacional de Pesquisa em Didática das Ciências e Matemática, [S. l.], p. e025014, 2025. Disponível em: https://periodicoscientificos.itp.ifsp.edu.br/index.php/revin/article/view/2701. Acesso em: 25 dec. 2025.